Instytut Książki

Najbardziej prestiżowe wyróżnienie dla ambasadora literatury polskiej za granicą, przyznawane przez Instytut Książki, przypadło w tym roku prof. Silvano De Fantiemu, wybitnemu tłumaczowi literatury polskiej na język włoski. 

– „Jestem zaszczycony tym, że dostałem tę nagrodę, ale poczytuję to wyróżnienie także za wyraz uznania dla wszystkich znakomitych włoskich polonistów. Takie chwile prowokują do powrotów w przeszłość. Być może nie robiłbym tego, co robię, gdyby nie dwa spotkania z polskimi pisarzami, które przez przypadek odbyłem jeszcze jako student. Chodzi o spotkania z Janem Himilsbachem i Edwardem Redlińskim, który był wtedy świeżo po wydaniu swojej „Konopielki”. Najbardziej chciałbym podziękować właśnie im i innym polskim pisarzom, których spotykałem na swojej drodze!” – mówił laureat Nagrody Transatlantyk 2022.

Silvano De Fanti (ur. 1949) to obecnie najwybitniejszy tłumacz literatury polskiej na język włoski i jeden z niestrudzonych promotorów języka i kultury polskiej we Włoszech. Na swoim koncie ma imponującą liczbę przekładów dzieł zaliczanych do klasyki literatury polskiej – zarówno tej współczesnej, jak i XIX-wiecznej. Jego praca od lat pozostaje punktem odniesienia dla licznego i znakomitego grona włoskich polonistów.

Po studiach polonistycznych odbytych na Uniwersytecie we Florencji, gdzie był wychowankiem znanego włoskiego polonisty Antona Marii Raffa, Silvano De Fanti wyjechał do Polski. W latach 1974-1983 mieszkał w Warszawie, pracując jako lektor języka włoskiego we Włoskim Instytucie Kultury na Uniwersytecie Warszawskim. Dużą część kariery naukowej spędził, kierując Katedrą Polonistyki na Uniwersytecie w Udine. Obecnie przebywa na emeryturze, nie zarzucił jednak twórczości translatorskiej, z której jest najbardziej znany.

De Fanti ma w swoim dorobku przekłady  dzieł prozatorskich i poetyckich. Wśród tłumaczonych przez niego autorów są m.in. Stanisław Wyspiański („Wesele”), Cyprian Kamil Norwid (antologia wierszy, nowe tłumaczenie z okazji 200-lecia urodzin Norwida), Bolesław Prus (wybór opowiadań), Wisława Szymborska („Wystarczy”), Tadeusz Różewicz (antologia wierszy oraz „Śmierć w starych dekoracjach”), Julia Hartwig (antologia wierszy), Józef Wittlin („Sól ziemi”), Olga Tokarczuk („Gra na wielu bębenkach”, „Prowadź swój pług przez kości umarłych” „Bieguni”), Wojciech Kuczok („Gnój”), Michał Rusinek („Mały Chopin”) czy Jarosław Mikołajewski (dwie antologie wierszy oraz „Herbata dla wielbłąda”). W tłumaczeniu i opracowaniu De Fantiego w prestiżowej serii „I Meridiani” wydawnictwa Mondadori ukazał się także tom przybliżający włoskiemu czytelnikowi dzieła Ryszarda Kapuścińskiego.

Translatorskim opus magnum Silvano De Fantiego pozostaje jednak przekład „Pana Tadeusza”, w którym tłumaczowi udało mu się kongenialnie oddać płynność, muzykalność i wyrazistość arcydzieła Adama Mickiewicza. Za ten przekład został w 2021 roku nagrodzony prestiżową nagrodą Premio LILEC per la Traduzione Poetica przyznawaną przez Uniwersytet Boloński. De Fanti jest również współautorem włoskiej „Historii literatury polskiej” (red. L. Marinelli, Turyn 2004, wyd. polskie Ossolineum 2009).

Nagroda za przekład „Pana Tadeusza” nie jest jednak jedynym laurem, który w ciągu długiej kariery przypadł w udziale Silvanowi De Fantiemu. W 2007 roku tłumacz został uhonorowany przez polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis, zaś w 2020 roku otrzymał nagrodę Premio Nazionale Per La Traduzione przyznawaną przez Włoskie Ministerstwo Dóbr Kulturalnych.

Galę uświetniło odczytanie przez Sekretarza Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Wojciecha Kolarskiego listu od prezydenta Andrzeja Dudy.

– „Dziękuję za państwa pasję i godziny spędzone na translacji polskiej literatury. Niezwykle budujące jest wiedzieć, że tyle osób poświęciło życie tłumaczeniu literatury polskiej. Jestem przekonany, że Państwa pracę uważać należy za równą pracy autorów. Dziękuję Państwu, że wykonujecie swoją pracę z tak znakomitym skutkiem, sprawiając, że literatura polska staje się ważną częścią literatury światowej” – pisał prezydent do laureata i wszystkich tłumaczy literatury polskiej obecnych na gali.

Prezydentowi wtórował dyrektor Instytutu Książki Dariusz Jaworski, mówiąc: „Proszę Państwa, jesteście skarbem dla polskiej kultury i polskiej literatury. To wy jesteście republiką ludzi, którzy promują i sławią polską literaturę na świecie. Bardzo wam za to dziękuję!”

Nagrodę Transatlantyk przyznano w tym roku po raz osiemnasty. Podczas tegorocznej gali wręczono ją jednak nie tylko De Fantiemu. Statuetki trafiły także do nagrodzonego w 2021 roku prof. Tokimasy Sekiguchiego oraz nagrodzonej w 2020 roku prof. Ewy Thompson. Laureaci odebrali je dopiero teraz z uwagi na pandemię COVID-19 i związane z nią utrudnienia w podróżowaniu, które uniemożliwiły Instytutowi Książki organizację gali Nagrody Transatlantyk w minionych dwóch latach.

– „W ciągu moich przeszło czterdziestu lat pracy na amerykańskich uniwersytetach nigdy nie nauczyłam się wygłaszania przemówień. Dlatego dziś także oszczędzę państwu kulawego przemówienia. Chciałam po prostu podziękować za to wyróżnienie panu dyrektorowi Dariuszowi Jaworskiemu i wszystkim pracownikom Instytutu Książki” – dziękowała prof. Ewa Thompson.

– „Szczególne znaczenie ma dla mnie fakt, że odbieram tę nagrodę właśnie w tym miejscu, ponieważ właśnie tu, pod Wawelem, blisko pół wieku temu rozpoczęła się moja przygoda z polską kulturą. Napawa mnie to wielkim wzruszeniem. Chciałem podziękować wszystkim ludziom, którzy wtedy tak ciepło przyjęli w Polsce mnie, brzydkie kaczątko. Wielu z nich już nie żyje, więc możliwe, że jutro pójdę z tymi kwiatami, które właśnie dostałem, na Cmentarz Rakowicki” – mówił prof. Tokimasa Sekiguchi, sam siebie nazywający „importerem kultury polskiej do Japonii”.

Po rozdaniu statuetek trójce wybitnych propagatorów polskiej literatury uczestnicy gali wysłuchali występu kwartetu Pianohooligana (Piotra Orzechowskiego) i Igora Boxxa, którzy przełożyli na język muzyki trzecią część „Dziadów” Adama Mickiewicza.

***

Transatlantyk to przyznawana dorocznie nagroda Instytutu Książki dla wybitnego ambasadora literatury polskiej za granicą. Jej laureatem może zostać tłumacz, wydawca, krytyk bądź animator życia kulturalnego.

Po raz pierwszy nagrodę wręczono w 2005 roku podczas Kongresu Tłumaczy Literatury Polskiej – otrzymał ją wówczas Henryk Bereska, tłumacz takich gigantów naszej literatury jak: Jan Kochanowski, Jarosław Iwaszkiewicz, Jerzy Andrzejewski, Stanisław Wyspiański, Cyprian Kamil Norwid i Tadeusz Różewicz. Wartość nagrody wynosi 10.000 euro, laureat otrzymuje również pamiątkowy dyplom oraz statuetkę autorstwa Łukasza Kieferlinga.

Do tej pory tym prestiżowym wyróżnieniem uhonorowano tak wybitne osobistości jak Anders Bodegård, Albrecht Lempp, Ksenia Starosielska, Biserka Rajčić, Pietro Marchesani, Vlasta Dvořáčková, Yi Lijun, Karol Lesman, Bill Johnston, Laurence Dyèvre, Constantin Geambaşu, Lajos Pálfalvi, Antonia Lloyd-Jones, Hendrik Lindepuu, Ewa Thompson i Tokimasa Sekiguchi.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.